Khám phá 6 nét văn hóa đặc trưng chỉ có ở Nhật Bản
Nhật Bản là một quốc gia với nền văn hóa phong phú và độc đáo. Từ trang phục, ẩm thực, phong tục tập quán cho đến cách giao tiếp, người Nhật đều có những nét riêng biệt mà bạn khó có thể tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác trên thế giới.
Hãy cùng tìm hiểu 6 nét văn hóa đặc trưng chỉ có ở Nhật Bản này nhé!
1. Trang phục truyền thống Kimono
Lịch sử hình thành
Kimono có lịch sử hình thành cách đây hơn 1300 năm, vào thời kỳ Nara (710-794). Ban đầu, Kimono được gọi là Kosode, là loại trang phục rộng rãi, thoải mái dành cho cả nam và nữ.
Đến thời Edo (1603-1867), Kimono mới có dáng dấp gần giống như ngày nay. Lúc này, Kimono của phụ nữ đã trở nên rực rỡ, sặc sỡ hơn với những họa tiết tinh xảo, cầu kỳ.
Kimono nam giới cũng thay đổi với thiết kế đơn giản, trang nhã hơn. Từ đây, Kimono đã trở thành trang phục truyền thống tiêu biểu của người Nhật.
Đặc điểm
- Kimono có thiết kế rộng, dài vừa phải tùy theo chiều cao người mặc. Phần eo được thắt lại bởi một chiếc dây Obi rộng.
- Chất liệu làm Kimono thường là lụa, cotton mềm mại. Màu sắc và hoa văn trên Kimono rất đa dạng, thể hiện sự tinh tế trong phong cách thiết kế trang phục của người Nhật.
- Kimono có nhiều loại khác nhau, mỗi loại phù hợp với hoàn cảnh, mùa và độ tuổi của người mặc. Ví dụ Furisode dành cho các bạn gái trẻ, Komon dành cho mùa hè, tsukesage mặc vào những dịp trang trọng…
Nhìn chung, dù đã có gần 1300 năm tuổi, Kimono vẫn giữ được vị thế là trang phục truyền thống quan trọng của người Nhật, thể hiện sự tinh tế và ý nghĩa văn hóa sâu sắc.
Vai trò trong đời sống
Ngày nay, Kimono không còn là trang phục thường ngày của người Nhật nữa. Tuy nhiên, vẫn có nhiều dịp quan trọng mà Kimono được mặc, như:
- Lễ hội, ngày tết: Người Nhật thường mặc Kimono truyền thống để tham gia các lễ hội như lễ hội mùa xuân, lễ hội hoa anh đào… Các cô gái Nhật cũng mặc Kimono trong ngày lễ Coming Age (thành niên 20 tuổi).
- Đám cưới: Cô dâu Nhật thường mặc Kimono trắng truyền thống trong hôn lễ. Nhiều cặp vợ chồng cũng chụp ảnh cưới với bộ Kimono đẹp.
- Các dịp trang trọng: Kimono được mặc trong các buổi tiệc, hội nghị quan trọng; các nghi lễ trà đạo, hoặc khi gặp gỡ khách không.
Như vậy, tuy không còn phổ biến như xưa, Kimono vẫn giữ một vị trí đặc biệt trong nền văn hóa Nhật Bản, thể hiện sự tinh tế và trọng vọng của người dân nơi đây.
2. Văn hóa thưởng thức trà đạo độc đáo của Nhật Bản
Lịch sử hình thành
Trà đạo – nghệ thuật thưởng trà theo cách riêng của Nhật Bản – có lịch sử hình thành từ thế kỷ thứ 9, khi phong trào thiền Phật giáo du nhập vào Nhật từ Trung Quốc.
Các nhà sư Nhật bắt đầu sử dụng trà như một phần trong thiền định hàng ngày của họ. Họ cũng bắt đầu nghiên cứu về cách pha trà và các nghi thức liên quan.
Đến thế kỷ thứ 13, với sự ra đời của Thiền tông Lâm Tế, trà đạo bắt đầu có hệ thống, quy củ và cách thức riêng. Kể từ đó cho đến nay, nghệ thuật thưởng trà theo lối Nhật Bản đã không ngừng được trau chuốt, hoàn thiện.
Đặc điểm
Trà đạo Nhật Bản thể hiện sự tinh tế, tỉ mỉ và trọng vọng từng chi tiết nhỏ:
- Hành động, cử chỉ: Người thưởng trà phải ngồi, cúi, cầm, quay tách trà… theo từng quy tắc nhất định, không được sai lệch.
- Không gian pha trà: Phòng trà truyền thống Nhật mang phong cách thiền, giản dị và thanh nhã.
- Đồ dùng pha trà: Ấm trà, tách trà, khay đựng, bình nước… đều được chế tác tinh xảo từ gốm, đồng thau, tre, gỗ quý…
- Trà và nước: Người Nhật rất chú trọng nguồn nước và chủng loại trà sử dụng. Mỗi loại trà lại phù hợp với từng mùa và hoàn cảnh thưởng thức khác nhau.
Như vậy, văn hóa trà đạo Nhật Bản thực sự độc đáo, kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật, thiền và lối sống thanh nhã của người dân xứ Phù Tang.
Vai trò
Trà đạo giữ một vị trí quan trọng trong văn hóa Nhật Bản:
- Là một phần không thể thiếu trong nếp sống, sinh hoạt hàng ngày của người Nhật.
- Góp phần hình thành và phát triển nền thiền Phật giáo Nhật Bản độc đáo.
- Là cầu nối giao lưu văn hóa giữa Nhật Bản và các nước châu Á như Trung Quốc, Triều Tiên…
- Là nét văn hóa đặc sắc thu hút khách du lịch quốc tế đến với Nhật Bản. Các buổi trà đạo truyền thống luôn là một phần không thể bỏ qua của các tour du lịch Nhật Bản.
Như vậy, có thể nói trà đạo đã đi sâu vào tiềm thức và trở thành một bộ phận không thể tách rời của nền văn minh Nhật Bản.
3. Tinh thần võ sĩ đạo Samurai
Khái niệm và lịch sử
Samurai đề cập đến tầng lớp võ sĩ – quý tộc ở Nhật Bản thời phong kiến. Các samurai bảo vệ chúa, thực thi luật pháp, và cai quản các vùng đất của chúa.
Tinh thần của người samurai gọi là đạo samurai hay võ sĩ đạo. Võ sĩ đạo hình thành trong thời kỳ Kamakura (1185–1333) và được phát triển mạnh mẽ vào thời Edo (1603-1867).
Nó nhấn mạnh vào các giá trị như: danh dự, trung thành, lòng dũng cảm, kỷ luật, đơn giản, tinh thần vị tha… Đây chính là những phẩm chất cốt lõi tạo nên một người samurai chân chính.
Các nguyên tắc cốt lõi
Võ sĩ đạo samurai có 5 nguyên tắc cốt lõi sau:
- Nhân (仁) – Lòng nhân ái, từ bi: Một samurai phải có tấm lòng nhân hậu, từ bi với mọi người, nhất là kẻ yếu thế hơn mình.
- Nghĩa (義) – Lẽ phải, đạo nghĩa: Samurai sống theo đúng đạo nghĩa, không làm những điều phi nghĩa, tàn ác.
- Dũng (勇) – Can đảm, dũng cảm: Samurai không hề sợ hãi trước hiểm nguy, luôn kiên cường đối mặt thử thách.
- Tín (信) – Trung thành, thủy chung: Samurai tuyệt đối trung thành với chúa của mình. Họ sẵn sàng hy sinh bảo vệ và phục vụ chúa.
- Lễ (禮) – Lễ nghi, lễ phép: Samurai rất coi trọng lễ giáo, ứng xử đúng mực với mọi người.
Ngoài ra, samurai cũng rất trọng danh dự. Họ thà chết còn hơn mất danh dự. Chính vì thế, hành động mổ bụng tự sát đầy danh dự – Seppuku – ra đời.
4. Văn hóa giao tiếp đặc biệt của người Nhật
Ngôn ngữ giao tiếp
Người Nhật rất coi trọng cách giao tiếp. Họ có một ngôn ngữ riêng biệt dành cho giao tiếp xã hội, gọi là Keigo.
Keigo bao gồm những cụm từ, động từ, phép lịch sự đặc biệt để thể hiện sự tôn trọng với người đối thoại.
Chẳng hạn như cách xưng hô, cách đặt câu hỏi, cách từ chối, cách cảm ơn… trong Keigo luôn mang tính lịch thiệp và cung kính cao.
Việc sử dụng thành thạo Keigo đòi hỏi người Nhật phải trau dồi, học tập từ nhỏ. Đây là một phần quan trọng trong văn hóa ứng xử của người dân xứ Phù Tang.
Nghi thức giao tiếp
Bên cạnh ngôn ngữ, người Nhật còn rất chú ý đến nghi thức giao tiếp. Họ có nhiều cử chỉ, động tác mang tính lễ nghi cao trong giao tiếp như:
- Cúi chào với nhiều mức độ khác nhau tùy theo đối tượng.
- Trao đổi danh thiếp khi gặp gỡ lần đầu.
- Dùng cả hai tay khi nhận hoặc trao đồ vật cho người khác.
- Không sử dụng chỉ thị trực tiếp mà dùng cách nói gián tiếp, lịch sự.
Những nghi thức này thể hiện sự tôn trọng và lịch thiệp trong văn hóa giao tiếp của người Nhật.
Như vậy, với ngôn ngữ Keigo đặc biệt và hàng loạt nghi thức giao tiếp tinh tế, có thể nói người Nhật đã đẩy văn hóa ứng xử lên một tầm cao mới, góp phần tạo nên dân tộc thượng lưu của châu Á.
5. Văn hóa lễ nghi và phong tục ở Nhật Bản
Các ngày lễ truyền thống
Nhật Bản có rất nhiều ngày lễ truyền thống quan trọng, điển hình là:
- Tết Nguyên Đán (正月 Shogatsu): đánh dấu năm mới, tổ chức vào ngày 1/1 âm lịch hàng năm.
- Lễ hội Shichi-Go-San: dành cho trẻ em 3-5 tuổi (gái 3 tuổi, trai 5 tuổi), cầu chúc sức khỏe và may mắn.
- Lễ hội mùa xuân cherry blossom (花見 Hanami): thưởng ngoạn hoa anh đào vào tháng 4 hàng năm.
- Lễ Obon (お盆): tưởng nhớ tổ tiên trong tháng 8 âm lịch.
- Lễ thành niên 20 tuổi (成人式 Seijinshiki): đánh dấu sự trưởng thành.
Trong ngày lễ, người Nhật thường tổ chức tiệc tùng, gặp gỡ vui vẻ bên gia đình và bạn bè. Nhiều người còn mặc trang phục truyền thống đẹp như Kimono, Yukata.
Phong tục cưới hỏi, tang lễ
Trong hôn nhân, người Nhật có nhiều phong tục độc đáo:
- Cưới hỏi: cô dâu chú rể thường mặc Kimono truyền thống. Dù ăn mặc Tây phương bên ngoài, nhiều cặp đôi vẫn chọn trang phục Nhật trong lễ cưới.
- Đám cưới không có phù dâu, phù rể. Thay vào đó là những người bạn thân nhất của cô dâu chú rể cùng giúp việc trong hôn lễ.
- Khi con gái lấy chồng, cha mẹ thường tặng quà bao gồm kimono, đồ trang sức để con đem theo về nhà chồng.
Trong tang lễ, một số phong tục đáng chú ý:
- Thời gian tang lễ kéo dài đến 49 ngày với nhiều lễ nghi phức tạp.
- Người Nhật tin chết là về với thần và tổ tiên chứ không phải sự biến mất. Do đó, không khóc lớn mà thắp nhang cầu nguyện cho người chết.
- Tang lễ có lễ cúng cơm, để cơm cho người quá cố ăn. Ngoài ra còn có lễ cúng ngày thứ 7, ngày thứ 49 sau khi mất.
Như vậy, người Nhật rất coi trọng các ngày lễ và giữ gìn nghiêm ngặt các phong tục truyền thống. Điều này thể hiện sự tôn kính dành cho thần linh, tổ tiên cũng như ý thức bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc.
6. Sử dụng rượu sake truyền thống trong các bữa tiệc
Về rượu sake
Rượu sake là thức uống có cồn truyền thống của Nhật Bản, được lên men từ gạo. Sake có hàm lượng cồn khoảng 15-16 độ, thấp hơn rượu mạnh.
Rượu sake có 4 dạng chính:
- Junmai daiginjo: loại cao cấp nhất, 100% gạo được đánh bóng.
- Daiginjo: cũng từ gạo đánh bóng nhưng cho thêm rượu chưng cất.
- Honjozo: rượu lên men từ gạo thường có pha rượu chưng.
- Junmai: rượu thuần chỉ từ quá trình lên men, không pha.
Cách dùng sake
Rượu sake được sử dụng rộng rãi trong các bữa tiệc, liên hoan của người Nhật:
- Thường dùng chung với các món ăn Nhật như sushi, sashimi. Sake giúp làm nổi bật hương vị của hải sản.
- Có cách rót và cầm cốc sake đặc biệt. Luôn rót đầy vào cốc rồi nâng cốc lên, không được cầm phần đáy cốc.
- Trong yến tiệc, mọi người thường rót rượu cho nhau theo thứ bậc tuổi tác và cấp bậc. Tuần tự từ cao xuống thấp.
- Có tục uống một hơi cạn sạch cốc rượu để thể hiện sự tôn trọng. Tuy nhiên, không bắt buộc phải làm như vậy.
Như vậy, rượu sake gắn bó mật thiết với văn hóa ẩm thực và giao tiếp của người Nhật. Thông qua đó, tinh hoa và sự tinh tế của dân tộc Nhật Bản được phát huy rõ nét.
Kết luận
Như vậy, qua 6 nét văn hóa độc đáo nổi bật của Nhật Bản, có thể thấy được sự khác biệt sâu sắc giữa phương Đông và phương Tây. Người Nhật kế thừa tinh hoa văn hóa từ Trung Hoa và Triều Tiên, đồng thời bổ sung, phát triển thành một nền văn hóa riêng đầy màu sắc. Tinh thần cầu toàn, kỷ luật và lối tư duy hệ thống đã giúp văn hóa Nhật Bản chinh phục được cả thế giới, trở thành một siêu cường về mặt văn hóa tinh thần. Hy vọng qua bài viết, bạn đọc có thể hiểu hơn về con người, văn hóa độc đáo của đất nước mặt trời mọc.
Du học Nhật Bản JVGROUP – Con đường đi đến Thành công
Hotline: 0986.590.388
Website: Jvgroup.com.vn
Youtube: JVGROUP- Du học Nhật Bản
Tiktok: Du học Nhật Bản JVGROUP